Oczywiście nie będzie to całkowita rewolucja; podobnie jak obowiązujące obecnie prawo, również nowa ustawa zachowuje zgodność z całym acquis communautaire w tej dziedzinie, czyli prawodawstwem i orzecznictwem. Szczegółowych zmian jest jednak na tyle dużo, że kolejna nowelizacja nie miała już sensu i powstała konieczność przyjęcia w pełni nowego aktu prawnego.

Dotychczasowe Prawo zamówień publicznych, uchwalone w 2004 roku, a następnie wielokrotnie nowelizowane, posiada wiele problematycznych cech. Ustawa w wielu punktach jest niespójna, nie nadąża za postępującymi zmianami gospodarczymi i technologicznymi, zawiera zbyt skomplikowane lub sformalizowane procedury, a także nadmiernie wzmacnia pozycję zamawiających kosztem wykonawców.

Nowe PZP ma zwiększyć konkurencyjność przetargów, aby startowało w nich więcej podmiotów, promować małe i średnie przedsiębiorstwa oraz przyczynić się do bardziej efektywnego wydawania publicznych pieniędzy.

Nowe Prawo zamówień publicznych jest bardzo rozbudowanym dokumentem który składa się z aż 13 działów:

• DZIAŁ I –  Przepisy ogólne
• DZIAŁ II – Postępowanie o udzieleniu zamówienia klasycznego o wartości równej lub przekraczającej progi unijne
• DZIAŁ III – Postępowanie o udzieleniu zamówienia klasycznego o wartości mniejszej niż progi unijne
• DZIAŁ IV – Szczególne instrumenty i procedury udzielania zamówień
• DZIAŁ V – Zamówienia sektorowe
• DZIAŁ VI – Zamówienia w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa
• DZIAŁ VII – Umowa w sprawie zamówienia publicznego i jej wykonanie
• DZIAŁ VIII – Organy właściwe w sprawach zamówień
• DZIAŁ IX – Środki ochrony prawnej
• DZIAŁ X – Pozasądowe rozwiązywanie sporów
• DZIAŁ XI – Kontrola udzielania zamówień publicznych
• DZIAŁ XII – Przepisy o karach pieniężnych
• DZIAŁ XIII – Przepis końcowy

Ważne są już zmiany w definicjach  z Działu  I.  Zmienia się m.in definicja zamówienia – w nowej ustawie  rozumie się przez nie zawieraną między zamawiającym a wykonawcą umowę, której przedmiotem jest nabycie przez zamawiającego od wybranego wykonawcy robót budowlanych, dostaw lub usług. Definicja ta wynika z Motywu (4) dyrektywy 2014/24/UE i została doprecyzowana w orzecznictwie (C-410/14 Falk Pharma, C-9/17 Tirkkonen).

Co jeszcze wprowadza nowa ustawa Prawo zamówień publicznych?

Zmiany są liczne i bardzo szczegółowe, określając m.in.

• przekształcenia w definicji podmiotów zobowiązanych do stosowania PZP;
• obowiązek publikowania z wyprzedzeniem planów zamówień w Biuletynie Zamówień Publicznych;
• zrównanie pozycji zamawiających i wykonawców;
• obligatoryjne współdziałanie i mediację w razie konfliktu między stronami;
• szereg uproszczeń związanych z kontraktowaniem;
• obowiązek zaliczkowania niektórych inwestycji i płatności częściowych;
• wprowadzenie limitu kar umownych;
• zmiany w procedurach, m.in. przy tzw. zamówieniach bagatelnych (50-130 tys. zł);

i wiele innych.

Jedną z ciekawszych innowacji przy zamówieniach krajowych jest wprowadzenie możliwości negocjowania wszystkich tych elementów zamówienia, które podlegają kryteriom oceny (a nie tylko ceny), również po rozpoczęciu zamówienia publicznego (jest to procedura podstawowa w zamówieniach krajowych). Nawet gdy zamawiający zechce przeprowadzić negocjacje już po rozpoczęciu zamówienia,  nadal będzie mógł to zrobić.

Interesująca zmiana dotyczy również konkursów. Dotychczas organizowano je przede wszystkim przy zamówieniach związanych z architekturą. W nowej ustawie możliwość organizowania konkursów zostanie rozszerzona na wszystkie  zamówienia z autorskimi rozwiązaniami z zakresu IT (np. architekturą systemu bądź autorskim oprogramowaniem) bądź telekomunikacji. Zwycięzca konkursu, a więc twórca  pracy,  która najlepiej spełni wszystkie jakościowe, estetyczne i funkcjonalne wymagania inwestora, będzie mógł przygotować projekt docelowy.

Co do zamawiających, chyba największym wyzwaniem będzie opisany w art. 83 obowiązek przeprowadzenia analizy potrzeb i wymagań przed wszczęciem postępowania. Wymóg ten nie dotyczy  postępowań krajowych ani postępowań w dziedzinie obronności i bezpieczeństwa. Ponadto zamawiający nie muszą sporządzać analizy potrzeb w trzech wypadkach:

• przy trybie negocjacji bez ogłoszenia,
• gdy jest pilna potrzeba udzielenia zamówienia,
• w trybie z wolnej ręki.

W pozostałych sytuacjach analiza potrzeb i wymagań obejmować będzie:

• Możliwość zaspokojenia potrzeb zamawiającego przy wykorzystaniu  jego własnych  zasobów. Zasobami własnymi może być praca własnych pracowników, na przykład przy niewielkim remoncie. Zamawiający analizuje, czy może wykonać zadanie samodzielnie, czy musi zlecić  je na zewnątrz.
• Rozeznanie rynku pod względem alternatywnych środków zaspokojenia zidentyfikowanych potrzeb, możliwych wariantów realizacji zamówienia (w tym scenariusza kiedy istnieje wyłącznie jeden wariant). W tym przypadku zamawiający będzie analizować możliwość zamówienia usług zamiast rzeczy. Jest to zasadnicza zmiana, wymaga bowiem skupienia się na celu (np. zapewnieniu opcji elastycznego drukowania dokumentacji u zamawiającego), a nie  na sposobie jego realizacji (kupić drukarki czy usługę wydruku, a może wynająć drukarki i płacić za wydruki?).

Dokument analizy powinien zawierać:

• orientacyjną wartość zamówienia dla każdego ze wskazanych wariantów,
• możliwość podziału zamówienia na części,
• przewidywany tryb udzielenia zamówienia,
• możliwość uwzględnienia społecznych, środowiskowych lub innowacyjnych aspektów zamówienia,
• ryzyka związane z postępowaniem o udzielenie oraz realizacją zamówienia.

Rezultatem analizy ma być zatem większa racjonalność zamówień.

Nowością dla zamawiających będzie również konieczność sporządzania raportu z przebiegu zamówienia.  Jeżeli w zamówieniu pojawią  się jakieś problemy związane np. z odstąpieniem od umowy lub opóźnieniem jej realizacji – wówczas obowiązkiem zamawiającego będzie przygotowanie raportu omawiającego zarówno skutki, jak i przyczyny problemów. Wiedza zamawiającego o zamówieniach będzie w ten sposób systematycznie przyrastać nie zależąc już tylko od pamięci odpowiedzialnych za nie osób. Wiele inwestycji trwa trzy, pięć czy nawet siedem lat, często zaczynają  je i kończą inne osoby.  Gdy po latach sprawa trafia do sądu, możliwość odtworzenia okoliczności realizacji umowy często jest niemal niemożliwa.

Zmiany w Prawie zamówień publicznych będą dotyczyć wszystkich obszarów i wszystkich interesariuszy. Wzmocniony zostanie obszar kontroli. Kontrolerzy otrzymają nowe, ułatwiające pracę narzędzia, powołany zostanie również komitet kontrolny, w którym znajdą się przedstawiciele wszystkich podmiotów i organizacji kontrolujących zamówienia publiczne w Polsce. Zapewni to jednolitość traktowania wykrytych uchybień przez wszystkich zainteresowanych.

Zamówienia publiczne to nie relacja partnerska – strony nie są równe. Nowe Prawo zamówień  publicznych nieco równoważy ich pozycję m.in. poprzez wprowadzenie możliwości wnoszenia odwołania, czyli zgłaszania swojego zastrzeżenia w każdym przetargu, bez względu na jego wartość czy etap, na którym jest prowadzona procedura. Jest to nowy i do tej pory nieobecny element.  Wprowadzono także obowiązek przeprowadzenia koncyliacji bądź mediacji. Przed zerwaniem  kontraktu i pójściem do sądu trzeba będzie rozmawiać ze sobą przy udziale profesjonalnego, zewnętrznego podmiotu.

W nowej ustawie wprowadzono także szereg uproszczeń związanych z samym kontraktowaniem. Ułatwienia dla wykonawców polegają na:

• obowiązku zaliczkowania niektórych inwestycji przez zamawianego,
• obowiązku płatności częściowych,
• wprowadzeniu limitu kar umownych.

Ustanowiono też katalog klauzul abuzywnych (zakazanych) – są to zapisy przerzucające wszelkie ryzyka na zamawiających. Będzie on rozszerzany i aktualizowany.

To jedynie zarys najważniejszych zmian, które będą obowiązywać od 1 stycznia 2021 roku.