Sprawozdania finansowe spółek za raportowany okres to w dużej części pochodna zdarzeń gospodarczych. Do nich zalicza się zdarzenia o dużym stopniu powtarzalności jak np. kupno towaru i następnie jego sprzedaż, wypłata wynagrodzeń, zapłata odsetek od kredytu czy płatność podatku dochodowego. Tego typu operacje związane są nierozłącznie z prowadzoną działalnością gospodarczą. Dodatkowo występują zdarzenia jednorazowe, które bardzo często mają istotny wpływ na końcowy wynik finansowy i strukturę głównych pozycji bilansu. Dlatego w procesie analizy sprawozdań finansowych ważna jest umiejętność identyfikacji zdarzeń jednorazowych i oczyszczenia ich z końcowego wyniku finansowego.

Zdarzenia jednorazowe są dość częstym elementem w sprawozdaniach finansowych. W większej części przypadków występują w rachunku zysków i strat, a następnie poprzez wynik netto wpływają na bilans. Do najczęściej spotykanych w praktyce zdarzeń jednorazowych zaliczymy:

W rachunku zysków i strat:
•    rozwiązanie lub utworzenie rezerw na należności
•    przeszacowanie wartości zaciągniętych kredytów w walucie obcej
•    sprzedaż majątku poniżej lub powyżej wartości księgowej
•    straty losowe, otrzymane odszkodowania
•    różnice kursowe

W bilansie:
•    aktualizację wartości aktywów trwałych (np. nowa wycena nieruchomości, odpis z tytułu trwałej utraty wartości aktywa trwałego)
•    aktualizację wartości zapasów (np. spadek rynkowych cen wyrobów gotowych, wzrost rynkowych cen materiałów do produkcji)
•    utworzenie bądź rozwiązanie odpisów na należności (np. poprzez wniosek o upadłość kontrahenta)

Przykłady wpływu zdarzeń jednorazowych na wyniki finansowe i bilans:

Przykład 1

Firma X działająca w branży handlowej od wielu lat toczy spór prawny ze swoim kontrahentem o wartości 50 mln zł. Sporna kwota ujmowana jest przez firmę w należnościach po stronie aktywów. Wraz z nią wartość wszystkich należności wynosi 120 mln zł. Tym samym duża kwota zwiększa sumę zarówno należności ogółem, tym samym sumy aktywów spółki i jest brana pod uwagę przy obliczaniu wielu wskaźników. To czy spółka odzyska sporną należność zależy od decyzji Sądu. W przypadku negatywnego dla spółki orzeczenia, będzie ona musiała odpisać daną należność, a to istotnie wpłynie na wynik finansowy.

Przykład 2

Spółka Y posiada duży kredyt walutowy zaciągnięty w walucie obcej – 2,5 mln euro. Załóżmy, że w chwili zaciągnięcia przy kursie 4,00 zł (za jedno euro) jest to 10 mln zł. Na koniec roku przy sporządzaniu rachunku zysków i strat oraz bilansu, kurs walutowy wynosi 4,40 zł. Tym samym spółka musi wykazać dodatkowy koszt finansowy o wartości 1 mln zł, który obniży wynik finansowy netto za dany okres. Dodatkowo o tę kwotę wzrośnie zobowiązanie z tytułu kredytu w pasywach. W każdym kolejnym sprawozdaniu finansowym, spółka będzie wykazywać niezrealizowane różnice kursowe (dodatnie lub ujemne) będące pochodną zmiany kursu wymiany euro/pln. Pójdźmy dalej. Z działalności podstawowej spółka generuje corocznie zysk operacyjny w wysokości 1 mln zł. W przykładowym roku, gdy kurs walutowy wzrósł z 4,00 na 4,40, efekt uwzględnienia różnicy kursowej wyzeruje wynik netto (przy założeniu braku innych przychodów i kosztów nieoperacyjnych). Aby dowiedzieć się jak radzi sobie działalność operacyjna tej spółki w kolejnych okresach, należy patrzeć na wynik finansowy po oczyszczeniu z różnic kursowych.

Przykład 3

Firma Z dokonała przeszacowania swojej działki. Nowa ekspertyza wskazała wzrost jej wartości z 5 do 7 mln zł, czyli o 2 mln zł. W sprawozdaniu finansowym firma Z musi zatem ująć w rachunku zysków i strat dodatkowy przychód z tytułu przeszacowania wartości aktywa trwałego o 2 mln zł. Kwota ta automatycznie wpływa na wyższy wynik finansowy netto. Zakładając, że podmiot ten corocznie zarabia „na czysto” 500 tys. zł opierając się na podstawowej działalności, to z uwzględnieniem opisanego zdarzenia jednorazowego w danym okresie wykaże wynik o 2 mln zł wyższy. Bez identyfikacji tego zdarzenia, można odnieść mylne wrażenie, że spółka znacznie zwiększyła swoją zyskowność. Dodatkowo samo przeszacowanie „w górę” wartości działki nie ma przełożenia na wpływ gotówki do spółki, a jest tylko czysto księgowym zapisem.

Analizując wyniki finansowe spółek należy mieć na uwadze wpływy zdarzeń jednorazowych zarówno na okres bieżący jak i poprzednie. Dużą rolę w efektywnej pracy analityków finansowych pełni ich umiejętność identyfikacji i oczyszczania wyników z efektów zdarzeń jednorazowych. Pozwala to w większym stopniu ocenić prawidłowo kondycję finansową przedsiębiorstwa. Z kolei oczyszczone dane finansowe pozwolą nie wpaść w pułapkę zniekształconych wskaźników finansowych.